10 SORUDA SAFRA KESESİ VE TAŞLARI
Safra kesesi karaciğer alt yüzüne yapışık armut şeklinde bir organdır. Tam dolduğu zaman 50 ml safra alır. Karaciğerden salgılanan safra kanallardan geçerek safra kesesine gelir ve burada konsantre edilir ve bekler. Yemek yendiği zaman safrakesesi kasılır ve konsantre safra ince barsağa akar ve yemeklerin sindirilmesine yardım eder.
1 - TAŞ NASIL OLUŞUR?
Safra kesesi taşları Kolesterol ve Pigment taşları olarak ikiye ayrılır. Kolesterol taşları mekanizması tam belli olmayan bir nedenle kolesterolun safra kesesi içine çökmesi nedeni ile oluşurlar. Pigment taşları, koyu renkli taşlardır ve genelde siroz, safra yolları tıkanıklığı, kan yıkımı olan hastalıklarda görülür.
2 - BESLENME, CİNSİYET, YAŞ, KALITIM GİBİ ETKENLERİN ROLÜ VAR MI?
Safra kesesi taşları bayanlarda erkeklerden 4 misli daha fazla görülür.40 yaş üzerindeki her 8 bayandan birinde safra kesesi taşı görülür. Beyaz tenli, sarışın ve kilolu bayanlarda görülme sıklığı daha fazladır.
3 - TAŞIN VUCUDA ZARARI NEDİR? NELERE YOL AÇABİLİR?
Hayati tehdit terimini özellikle kullanmaktayız.Çünkü çalışmalar göstermektedirki; taş hastalığı olan hastaların %85 inde komplikasyon dediğimiz ve sonuçları gerçekten üzücü olan yan etkiler görülür.
Taşlı safra kesesinin iltihabı sonucu kesenin delinmesi ile safra ve cerahatin karın boşluğuna dökülmesi ameliyat edilmediği taktirde ölümle sonuçlanan bir durumdur.Yine küçük taşların ana safra kanalına kaçmaları ve bu kanalın kalem ucu kadar olan alt ucunu tıkamaları sonucu oluşan tıkanma sarılığı veya cerrahi sarılık acil tedavi edilmediği takdirde çok kısa sürede ölümle sonuçlanan bir diğer durumdur.
Yine safra kesesindeki küçük taşların ana safra kanalının alt ucunda pankreas bezine ait kanalı tıkamaları sonucu oluşan pankreatit de tedavi edilmediğinde %50 ölümle sonuçlanır.
Bir başka önemli yan etkide safra kesesi kanserleridir.Bu kanserlerde %95 oranında kesede taş mevcuttur. Buda safra kesesi kanserleri ile safra kesesi taşları arasında çok sıkı bir ilişkinin var olduğunu göstermektedir.
4 - SAFRA KESESİ TAŞLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bu hastalarda her hangi bir hastalığa özel olmayan; karın ağrıları, hazımsızlık, şişkinlik,ekşime,yanma gibi sindirim sistemine ait yakınmalar olur.
Bazen hastalarda omuz ve sırt ağrıları uzun yıllar romatizma zannedilerek tedavi edilir. Eskiler buna safra kesesi romatizması derlerdi.Doğrusu hiçde haksız değillerdi.
Geçmişte olduğu gibi günümüzde de çok sık rastlanan bir yanılgı safra kesesi hastalarının kalp hastalığı varmışçasına değerlendirilip tedavi edilmeleridir.Burada gerçekten mevcut olan safra kesesi ile kalp koronerleri arasındaki refleks cevap kese hastalığının kalp hastalığı bulguları ile ortaya çıkmasına yol açar. Bunlardaki göğus ağrıları, sıkıntı, hatta elektrokardiografideki bozukluklar enfarktüs zannedilir. Bunlara uzun yıllar kalp ile ilgili tetkik ve tedaviler uygulanır, oysa safra kesesi kalbi denilen bu sıkıntılar safra kesesinin çıkartılması ile son bulur.
6 - İLAÇLA YA DA BİTKİSEL TEDAVİSİ MÜMKÜNMÜ?
Hayır, safra kesesi taşlarının bilimsel kabul görmüş ilaç ya da bitkisel tedavisi yok. Tek tedavi ameliyattır. Rastgele kullanılan bitkisel ilaçların sindirim sistemi ve karaciğerde olumsuz etkiler oluşturabileceğini unutmayalım.
7 - AMELİYATIN ALTERNATİFİ VAR MI?
Alternatif yok. Ameliyat olmak şarttır.
8 – AÇIK AMELİYAT MI?, KAPALI AMELİYAT MI?
Kapalı ameliyatın yani Laparokopinin açık cerrahiye bir takım üstünlükleri bulunmaktadır. Bu nedenlerle dünyada tercih edilen yöntem olarak görülmektedir. Bu üstünlükler;
-
Yara yerlerinin çok daha kozmetik görüntü vermesi,
-
Operasyon sonrası daha az ağrı duyulması,
-
Operasyon sonrası daha kolay hareket edilebilmesi,
-
Daha erken günlük yaşama dönme olanağı,
-
Hastanede kalış süresinin daha az olması,
-
Ameliyat sonrası uzun dönemde oluşabilen barsak tıkanma riskinin çok daha az olması,
-
Laparoskopik olarak karın içi değerlendirilebilmesidir.
Ancak kapalı yapılamayan durumlarda açık ameliyat tercih edilebilir.
9 - AMELİYAT EDİLMEDİĞİ TAKDİRDE SONUÇLARI NELERDİR? ÖLÜM NEDENİ OLUR MU?
Taşlı safra keseleri ameliyat edilmediği takdirde tıkanıp, şişip ve delinebilir.Tıkanma sarılığı ve buna bağlı karaciğerin bozulmasına neden olabilir. Uzun süre safra kesesinde taş olan hastalarda safra kesesinde kanser gelişme riski vardır, bu saydığımız komplikasyonların hepsi ölüm nedeni olabilir.
En çok korkulan komplikasyon ,taşın safra kesesinden safra yoluna düşüp ve pankreasın ağzını tıkayıp ve pankreatite neden olmasıdır ki en çok korkulan komplikasyondur ve ölüm riski çok fazladır.
10 - SAFRA KESEM ALINDIKTAN SONRA SIKINTI YAŞAR MIYIM?
Safra kesesinin alınma sebebi; onun hastalıklara bağlı olarak tam çalışmamasıdır. Safra kesesi alındığında karaciğerde yapılan safra, safra kesesine boşalmayacak, burada depolanmadan doğrudan bağırsağa akacaktır. Hasta safra kesesinin olmaması nedeniyle sıkıntı çekmez. Başlangıçta oluşabilecek şişkinlik 1-2 aylık uygun diyetle normale dönecektir. Vücut safra kesesi yokluğuna kısa sürede alışır.
Op. Dr. Fahri YILMAZ
Genel Cerrahi Uzmanı